Một trong những nguyên tắc cơ bản của mua sắm công là công khai và minh bạch nhằm tăng tối đa mức độ cạnh tranh và hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách nhà nước. Công khai và minh bạch phải được thực hiện trong suốt quy trình mua sắm, từ giai đoạn tiền đấu thấu đến trao hợp đồng, bảo đảm mọi nhà thầu đều bình đẳng và có cơ hội như nhau trong việc tiếp cận thông tin, tránh tình trạng bên mời thấu giấu giếm, che đậy thông tin nhằm hạn chế số nhà thầu hoặc thiên vị nhà thầu nào đó trong việc tiếp cận thông tin.
 |
|
Số lượng TBMT và kết quả lựa chọn nhà thầu được đăng tải trên OJ/TED giai đoạn 2007-2011
|
Chính vì vậy, luật pháp và các quy định hướng dẫn mua sắm công của nhiều nước trên thế giới và các định chế tài chính quốc tế đều quy định đăng tải công khai thông tin mua sắm công trên các tờ báo/cổng thông tin điện tử chuyên biệt về đấu thầu nhằm bảo đảm thông tin được đăng tải tập trung và tạo thuận lợi cho nhà thầu và các bên liên quan tìm kiếm thông tin. Thông tin được quy định đăng tải thường bao gồm kế hoạch đấu thầu, thông báo mời thầu, kết quả lựa chọn nhà thầu… Đây là những thông tin quan trọng đối với với các nhà thầu tiềm năng, các bên liên quan và công chúng tham gia giám sát hoạt động mua sắm công, bảo đảm quy trình mua sắm công diễn ra theo đúng thủ tục và quy đinh của pháp luật.
Sự minh bạch trong mua sắm công của Liên minh châu Âu (EU) được bảo đảm thông qua việc đăng tải các thông tin: thông báo kế hoạch đấu thầu, thông báo mời thầu và thông báo kết quả lựa chọn nhà thầu trên tờ phụ trương về mua sắm công của EU (OJ) và trên trang đấu thầu điện tử TED (phiên bản điện tử của OJ). Quy định này áp dụng với tất cả hợp đồng có giá trị trên hạn mức nhất định, cụ thể là 5 triệu Eur đối với hợp đồng xây lắp, 200 nghìn Eur đối với hợp đồng mua sắm hàng hóa và dịch vụ. Theo ước tính, giá trị mua sắm công của 27 nền kinh tế thành viên EU hàng năm chiếm khoảng 1/5 GDP của cả khối. Khoảng 20% trong tổng số này có giá trị trên hạn mức và được điều chỉnh theo quy định mua sắm công của EU. EU ước tính, tổng giá trị của các hợp đồng có giá trị trên hạn mức được mời thầu năm 2010 ước đạt 447 tỷ Eur (chiếm 3,7% GDP của EU).
OJ được xuất bản lần đầu vào ngày 30/12/1952 với 2 phiên bản chính là L series (bao gồm thông tin về các văn bản quy phạm pháp luật của EU) và C series (cung cấp báo cáo, thông báo, phán quyết của tòa án như Tòa án Công lý châu Âu và Tòa sơ thẩm. Ngoài ra là phiên bản S series, bao gồm thông báo mời thầu và các thông tin khác liên quan đến quy định mua sắm công của EU.
Theo báo cáo đánh giá mua sắm công được EU thực hiện lần đầu năm 2012, sự minh bạch trong mua sắm công đã liên tục được nâng cao. EU ước tính năm 2010, có khoảng 36% thông báo kết quả trúng thầu được đăng tải trên OJ/TED thuộc lĩnh vực xây lắp (đạt giá trị 161 tỷ Eur); 42% thuộc lĩnh vực dịch vụ (187 tỷ Eur); và 22% thuộc lĩnh vực mua sắm hàng hóa (99 tỷ Eur).
Đối với thông báo kết quả lựa chọn nhà thầu, việc công khai giá trúng thầu sẽ là thông điệp phản ánh mức giá cả trên thị trường, vì vậy bất kỳ sự bất thường nào về giá trúng thầu như giá quá cao hoặc quá thấp cũng có thể gây nghi ngờ về khả năng thực thi và tính hiệu quả của dự án. Trường hợp Công ty đường sắt Virgin Train của Anh kiến nghị kết quả đấu thầu liên quan đến hợp đồng vận hành khai thác tuyến đường sắt West Coast là ví dụ.
Là một trong 4 nhà thầu tham gia đấu thầu hợp đồng nói trên, Công ty Virgin Train đã không trúng thầu do giá dự thầu của công ty thấp hơn gần 1 tỷ Bảng so với giá dự thầu của Công ty First West Coast - nhà thầu trúng thầu. Virgin Train đã gửi đơn khiếu nại lên chủ đầu tư là Bộ Giao thông vận tải Anh (DfT) với lý lẽ mức tăng trưởng hành khách và doanh thu mà Công ty First West Coast đưa ra là không khả thi trong bối cảnh kinh tế khó khăn, trong khi khoản dự phòng mà công ty này đưa ra lại quá thấp so với mức độ rủi ro của dự án. Sau khi xem xét lại quy trình đấu thầu, DfT đã phải thừa nhận sai sót ngay từ khâu lập hồ sơ mời thầu và tuyên bố hủy kết quả đấu thầu nói trên, đồng thời chấp nhận khoản tiền bồi thường 40 triệu Bảng cho các nhà thầu đã tham gia đấu thầu hợp đồng này.
Từ những thực tiễn trên, có thể thấy công tác đăng tải thông tin có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu của mua sắm công là đáng giá đồng tiền. Tuy nhiên, mục tiêu này chỉ được đảm bảo khi mọi thông tin về mua sắm công được công khai, minh bạch và quy trình mua sắm diễn ra cạnh tranh, công bằng, bảo đảm tất cả các nhà thầu đều có cơ hội như nhau trong việc tiếp cận thông tin, cũng như tham gia vào quy trình mua sắm công./.
muasamcong.vn
Nguyễn Phan Anh